Wskazówki i informacje dla pacjentów chorujących na atopowe zapalenie skóry oraz lekarzy leczących pacjentów z atopowym zapaleniem skóry w czasie pandemii COVID -19.
Tekst przygotowany przez dr hab. Magdalenę Trzeciak, współautorkę rekomendacji Europejskich i z uwzględnieniem najistotniejszych elementów tych rekomendacji.
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą przewlekłą, która często współistnieje z innymi chorobami [1]. Leczenie AZS obok edukacji i zalecania unikania klinicznie istotnych alergenów obejmuje stosowanie emolientów, miejscowe leczenie przeciwzapalne pod postacią miejscowych glikokortykosteroidów i miejscowych inhibitorów kalcyneuryny, fototerapię. Pacjenci z ciężkim przebiegiem AZS wymagają włączenia ogólnoustrojowych leków immunosupresyjnych i/lub immunomodulujących [1,2]. Wybór metody leczenia zależy od nasilenia choroby podstawowej, wieku pacjenta oraz chorób współistniejących.
11 marca 2020 r. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła pandemię COVID-19, zaś 20 marca 2020 r. na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono stan epidemii. Wirus SARS-CoV-2 stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, szczególnie dla osób starszych, z obniżoną odpornością lub z chorobami współistniejącymi. Dotyczy to również pacjentów z AZS. Wobec powyższych, stajemy dziś w obliczu nowych wyzwań związanych z bezpośrednim zagrożeniem samym wirusem, ale też pośrednich konsekwencji dotyczących ograniczeń zawodowych i społecznych. W nowej sytuacji epidemiologicznej powstaje wiele pytań dotyczących postępowania terapeutycznego także u pacjentów chorujących na AZS, szczególnie tych z chorobami współistniejącymi oraz tych, którzy leczeni są ogólnoustrojowo immunosupresyjnie. Częściowo postępowanie regulują rozporządzenia odpowiednich władz. W literaturze pojawiają się nowe dane i stanowiska ekspertów, które mogą być pomocne dla lekarzy, którzy leczą chorych na AZS w okresie pandemii COVID -19 [3].
Wskazówki i informacje dla pacjentów chorujących na AZS w czasie pandemii COVID-19:
Ściśle przestrzegać zaleceń dla pacjentów zagrożonych wydanych przez lokalne i centralne władze służby zdrowia w kraju.
Ograniczać narażenie:
Minimalizować kontakty personalne, unikać zgromadzeń, utrzymywać dystans m.in.1,5 metra od drugiego człowieka, unikać kontaktu z osobami z aktywnymi cechami infekcji, pozostać w domu w trakcie infekcji, jeżeli możliwe rezygnować z podróży, unikać przemieszczania się transportem publicznym.
Przestrzegać procedur higienicznych podczas kichania, kaszlu (np. w chusteczkę),
Przestrzegać procedur mycia rąk i stosowania środków dezynfekujących.
Niedrażniące substytuty mydła stosować w taki sam sposób, jak w przypadku mydła. Pamiętać o odpowiednim natłuszczeniu/nawilżeniu skóry, zwłaszcza tej eksponowanej na środki dezynfekcyjne. Stosować odpowiednie środki nawilżające[3].
Unikać klinicznie istotnych alergenów [1]
Korzystać z profesjonalnych form edukacji on-line.
Pozyskiwać wiedzę z wiarygodnych źródeł np. Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego (NIZP): https://www.pzh.gov.pl/, https://www.coronavirus.gov, WHO
Kontynuować zalecane przez lekarza leczenie miejscowe
Nie przerywać na „własną rękę” zaleconych przez lekarza terapii
Kontynuować wszystkie ogólnoustrojowe terapie immunosupresyjne zalecone przez lekarza prowadzącego. Zaostrzenia choroby podstawowej może mieć duży wpływ na odporność i powodować poważne powikłania [3].
Pozostawać w kontakcie z lekarzem prowadzącym, zwłaszcza pacjenci w trakcie ogólnoustrojowych terapii immunosupresyjnych.
Nie odwoływać planowanych wizyt. Obecnie tam, gdzie to możliwe porady ambulatoryjne odbywają się zdalnie w formie teleporad.
Lekarz prowadzący kontaktuje się z pacjentem i decyduje o formie wizyty zależnie od aktualnego stanu chorego i rozporządzeń.
Wskazówki i informacje dla lekarzy leczących pacjentów z AZS w trakcie pandemii COVID-19:
Wszyscy lekarze leczący pacjentów z AZS powinni pozostawać czujni i postępować zgodnie z aktualnymi wytycznymi lokalnych i centralnych organów władz ochrony zdrowia, lokalnego szpitala/poradni i wytycznymi WHO [3].
Rzetelnie edukować pacjentów on- line
Udzielać teleporad lub w sytuacjach rozpatrywanych indywidualnie udzielać porad w formie tradycyjnej postępując w zgodzie z zalecanymi procedurami i aktualnymi wytycznymi władz ochrony zdrowia, szpitala, WHO.
Stosować leczenie podstawowe i miejscowe p/zapalne [1,2]
Pacjenci z ciężką postacią AZS powinni być leczeni w wysoko wyspecjalizowanych ośrodkach [4]. leczenie immunosupresyjne:
Sugeruje się, aby pacjenci z AZS ze zdiagnozowanym zakażeniem COVID -19 poddani byli interdyscyplinarnej ocenie ryzyka przed podjęciem decyzji co do dalszego stosowania lub wstrzymania leczenie ogólnoustrojowego immunosupresyjnego zgodnie z aktualnymi wytycznymi dotyczącymi aktywnych infekcji i ogólnoustrojowej terapii immunosupresyjnej [3].
Niektóre leki ogólnoustrojowe stosowane w leczeniu AZS wpływają na choroby współistniejące. Nagłe zakończenie schematu leczenia ogólnoustrojowego, które kontrolowało chorobę podstawową i współistniejące może prowadzić do ich zaostrzenia [3].
Jeśli konieczne jest wstrzymanie leczenia ogólnoustrojowego immunosupresyjnego AZS, pacjentom należy zapewnić wystarczającą terapię miejscową do leczenia AZS oraz monitorować i leczyć choroby współistniejące [1,3].
Ciężka i nieleczona postać AZS jest czynnikiem ryzyka rozsianego zakażenia wirusem Herpes. [5]. Jednak wiele konwencjonalnych ogólnoustrojowych leków immunosupresyjnych jak np. cyklosporyna może wpływać na mechanizmy obronne organizmu ludzkiego. Obecnie nie wiemy, w jaki sposób wirus SARS-CoV-2 wpływa na pacjentów z AZS, a szczególnie tych poddawanych terapii immunosupresyjnej [3],
leki immunomodulujące:
Uważa się, że leczenie selektywnie hamujące zapalenie typu 2 jak dupilumab, nie zwiększa ryzyka infekcji wirusowych i dlatego może być preferowane względem konwencjonalnych ogólnoustrojowych leków immunosupresyjnych takich jak cyklosporyna, w sytuacji takiej jak pandemia COVID -19. Ta teoretyczna zaleta nie jest jednak poparta solidnymi danymi klinicznymi [3].
